ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่มีรากฐานซึ่งได้รับอิทธิพลจากศาสนาอย่างลึกซึ้ง ไม่ว่าจะเป็นศาสนาชินโตหรือพุทธศาสนา ดังสะท้อนผ่านสถาปัตยกรรม อาคารบ้านเรือน วิถีการใช้ชีวิต รวมไปถึงความเชื่อบางอย่างในสังคม
วัดพุทธหลายแห่งในญี่ปุ่น โดยเฉพาะสถานที่ศักดิ์สิทธิ์ยอดนิยมต่างๆ มักจะจัดสรรพื้นที่บางส่วนภายในวัดเพื่อเป็นที่พัก (宿坊, shukubō) สำหรับผู้มาเยือนได้พักค้างคืนและเปิดโอกาสให้ได้เรียนรู้วิถีชีวิตประจำวันแบบดั้งเดิมของพระสงฆ์ สัมผัสชีวิตแบบสโลวไลฟ์ สวดมนต์ภาวนาและทำสมาธิ รวมไปถึงการรับประทานอาหารมังสวิรัติ ฯลฯ
คำว่า “ชุคุโบะ” (宿坊, shukubō) ในภาษาญี่ปุ่นแปลว่า “นอนกับพระสงฆ์” เป็นการท่องเที่ยวเชิงแสวงบุญที่เปิดจะพาคุณไปสัมผัสประสบการณ์อันเรียบง่ายของชีวิตในวิหาร และมักจะมีบทเรียนเกี่ยวกับการทำอาหารมังสวิรัติ หรือ “โชจิน เรียวริ” (Shoin Ryori) เพื่อรับประทานระหว่างช่วงเวลาแห่งการแสวงบุญอีกด้วย
การพักค้างแรมในวัด หรือ “ชุคุโบะ”
เริ่มขึ้นเมื่อประมาณ 1,200 ปีที่แล้ว ในยุคสมัยเฮอัน โดยมีกลุ่มผู้แสวงบุญจำนวนหนึ่งได้รับการต้อนรับให้เข้าพักค้างแรมที่วัดในพุทธศาสนาเป็นเวลา 1-2 คืน นับแต่นั้นเป็นต้นมาก็ได้เกิดมีชุคุโบะขึ้นอย่างแพร่หลาย ก่อนจะเฟื่องฟูอย่างสุดขีดในยุคเอโดะ ช่วงที่พุทธศาสนาได้เข้ามามีอิทธิพลอย่างแรงกล้าในญี่ปุ่น และมีเหล่าผู้มาเยือนที่ต้องการสัมผัสวิถีชีวิตของเหล่าผู้ทรงศีลที่มีจริยวัตรงดงามเยือกเย็นอย่างใกล้ชิด
และเนื่องด้วยกิจวัตรประจำวันภายในวัดของพระสงฆ์นั้น มักจะเป็นไปอย่างเรียบง่ายและแทบไม่มีรูปแบบที่เปลี่ยนไปเลยตลอดช่วงเวลานับพันปีที่ผ่านมา สวนทางกับโลกภายนอกที่เต็มไปด้วยความวุ่นวายที่เพิ่มขึ้นตามยุคสมัยและเริ่มมีผลกับสภาพจิตใจของผู้คนมากขึ้นทุกวัน ทำให้ชุคุโบะไม่เพียงเป็นที่นิยมเฉพาะในเหล่านักแสวงบุญเท่านั้น แม้แต่ในหมู่นักท่องเที่ยวทั่วไปหรือผู้คนที่ต้องการหลีกหนีจากชีวิตอันรีบเร่งในเมืองใหญ่ ก็เลือกใช้ชุคุโบะเป็นหมุดหมายเพื่อหยุดพักเติมพลังและใช้ชีวิตให้ช้าลง ซึ่งถือเป็นการบำบัดตัวเองไปในตัว
ในปัจจุบันชุคุโบะได้ถูกนับว่าเป็นการท่องเที่ยวอีกประเภทหนึ่ง อันมีวัดและความเชื่อมโยงกับศาสนาพุทธเป็นแกนหลัก เป็นที่นิยมอย่างมากในแถบตอนกลางทางตะวันตกของประเทศ โดยเฉพาะแถบภูเขาโคยะซังของจังหวัดวาคายามะ ที่ได้ขึ้นชื่อว่าเป็นภูเขาศักดิ์สิทธิ์และมีวัดให้เดินทางไปสักการะมากมาย และมากกว่า 50 แห่ง เป็นพื้นที่สำหรับให้ผู้มาเยือนได้พักค้างแรมอย่างสงบ หรือพูดได้ว่า พื้นที่ใดก็ตามที่มีชื่อเสียงด้านการแสวงบุญ อาจจะมีสถานที่ชุคุโบะไว้คอยให้บริการ
ค่ำคืนแห่ง “ชุคุโบะ”
แม้การใช้ชีวิตภายใต้กฎระเบียบอันเคร่งครัดตามหลักปฏิบัติของผู้ทรงศีล แต่ผู้ที่มาพักค้างแรมก็จะยังคงได้รับความสะดวกสบายในแบบญี่ปุ่นโบราณผสมผสานกับความทันสมัยที่จำเป็นสำหรับชีวิตในยุคปัจจุบัน
โดยที่พักมักจะมาในรูปแบบของเรียวกัง ประตูไม้บานเลื่อน ภายในปูด้วยเสื่อทาทามิ มีฟูกนอนหนานุ่มแบบม้วนพร้อมผ้าห่ม โคมไฟ รวมไปถึงสิ่งอำนวยความสะดวกอื่นๆที่จำเป็น แต่ไม่มีห้องน้ำส่วนตัว วัดบางแห่งอาจมีบริการ wi-fi ให้เชื่อมต่อในกรณีที่เราไม่อาจละทิ้งชีวิตในโลกภายนอกได้อย่างสิ้นเชิง
ภายใต้บรรยากาศอันสงบเงียบยามอาทิตย์อัสดง คุณจะถูกปลุกให้ตื่นจากภวังค์ด้วยเสียงฆ้องที่เรียกให้คุณมารับประทานอาหารเย็นแบบโชจินเรียวริ อาหารมังสวิรัติไร้เนื้อสัตว์ถูกนำมาเสิร์ฟบนโต๊ะเตี้ย โดยอาหารจะประกอบด้วยอาหารในปริมาณน้อยจำพวกเทมปุระผัก เต้าหู้สดใหม่และผักดอง ที่มาพร้อมข้าวนึ่งและน้ำซุปที่ทำจากผักสมุนไพรของท้องถิ่นที่หาได้ตามฤดูกาล เครื่องดื่มโดยทั่วไปจะมีเพียงน้ำเปล่าหรือชาเท่านั้น แต่อาจจะมีวัดบางแห่งที่มีเบียร์หรือสาเกให้บริการ
กิจวัตรและพิธีกรรมที่น่าสนใจระหว่างพักค้างแรมในวัด
กิจวัตรและพิธีกรรมทางศาสนาจะมีความแตกต่างกันไปในแต่ละวัดตามเอกลักษณ์ของนิกายที่วัดนั้นๆ ยึดถืออยู่ แต่โดยทั่วไป ในช่วงย่ำรุ่งราวๆตี 5 ไปจนถึง 6 โมงเช้า แทบทุกวัดจะมีพิธีท่องบทพระสูตรของพระสงฆ์ ซึ่งนักท่องเที่ยวไม่ต้องเข้าร่วมก็ได้ บางวัดอาจจะมีพิธีบูชาไฟ หรือนั่งฟังพระธรรมเทศนา แต่ส่วนที่มักจะเป็นกิจกรรมหลักของเหล่าผู้มาเยือนก็คือ การปฏิบัติธรรม-นั่งสมาธิ ซึ่งมักจะมีขึ้นในช่วงบ่ายในแต่ละวัน
ระหว่างช่วงเวลาที่เข้ามาพำนักในวัด คุณยังสามารถเข้าร่วมกิจกรรมอื่นๆ ได้อีกมากมาย โดยกิจกรรมส่วนใหญ่จะเกี่ยวข้องกับศาสนาและวัฒนธรรมท้องถิ่น เช่น การฝึกคัดลอกพระสูตรด้วยมือ การฝึกนั่งในท่าซาเซ็น (ไขว่ห้าง) เป็นต้น นอกจากนั้นยังมีกิจกรรมฝึกกำหนดจิตในช่วงเช้าตรู่ด้วยระยะเวลาเพียงสั้นๆ ซึ่งจะช่วยให้จิตใจคุณแจ่มใสและมีสมาธิมากขึ้น หรือจะเป็นการเดินเล่นภายในบริเวณวัดท่ามกลางบรรยากาศอันร่มรื่น การฝึกนั่งสมาธิด้วยตนเองริมสระน้ำที่ส่องประกายระยิบระยับด้วยแสงจากโคมไฟที่ส่องกระทบผืนน้ำยามค่ำคืน รวมถึงกิจกรรมอื่นๆอีกมากมาย ตามแต่ละวัดจะเป็นผู้กำหนด
เคล็ดลับและธรรมเนียมปฏิบัติตนระหว่างเที่ยวแบบชุคุโบะ
เพราะชุคุโบะ ไม่ใช่แค่รูปแบบของการท่องเที่ยวตามแบบนิยมโดยทั่วไป แต่ยังมีเรื่องของศาสนาเข้ามามีส่วนร่วมด้วย ดังนั้นการแสดงออกและการปฏิบัติตนอย่างเหมาะสม การให้ความเคารพต่อผู้อื่นและทรัพย์สินทางศาสนา จึงเป็นสิ่งสำคัญที่ต้องคำนึงถึง;
– ถอดรองเท้าที่ทางเข้าวัด
– แต่งกายให้สุภาพเรียบร้อย หลีกเลี่ยงกางเกงขาสั้น กระโปรงสั้น เสื้อครอปหรือชุดรัดรูป ฯลฯ
– ควรแต่งกายด้วยเสื้อผ้าที่ใส่สบาย เนื่องจากบางกิจกรรมอาจต้องการความคล่องตัว เช่น การนั่งขัดสมาธิบนพื้นเพื่อปฏิบัติกิจกรรม ฯลฯ
– ปฏิบัติตามตารางกิจกรรมของวัด เวลาตื่น เวลานอน เวลารับประทานอาหาร เวลาประกอบพิธีกรรมต่างๆ เป็นต้น อย่าลืมว่า วัดบางแห่งอาจมีการล็อคประตูเข้าออกในตอนกลางคืน
– สิ่งอำนวยความสะดวกไม่ได้มีเทียบเท่าโรงแรมที่พักแบบอื่น นักท่องเที่ยวอาจต้องเตรียมสิ่งของจำเป็นบางอย่างมาเอง เช่น ยารักษาโรคประจำตัว เสื้อผ้ากันความหนาวเย็น เป็นต้น
– จะมีการเสิร์ฟอาหารตามเวลาที่กำหนดในตาราง หากนักท่องเที่ยวกลัวหิวระหว่างมื้อ ควรเตรียมขนมและของประทังความหิวติดตัวไปเองด้วยจะดีมาก
– หากนักท่องเที่ยวมาเข้าพักใน
– อย่าทำพฤติกรรมที่อาจจะทำลายบรรยากาศอันเงียบสงบ เช่น พูดหรือหัวเราะเสียงดัง เป็นต้น
– เคารพความเป็นส่วนตัวของผู้อื่น
แนะนำวัดพุทธสำหรับพักค้างคืน
วัดฮองกาคุอิน (Hongaku-in), จังหวัดวาคายามะ
วัดพุทธชื่อดังบนภูเขาโคยะ (Koyasan) ที่ได้รับการยกย่องให้เป็นหนึ่งในสถานที่ชุคุโบะที่เป็นหมุดหมายหลักของแหล่าผู้แสวงบุญและนักท่องเที่ยวทั่วไป โดยส่วนที่เป็นชุคุโบะนี้สร้างขึ้นในปี ค.ศ. 1190 และมีชื่อเสียงด้านนี้อย่างมาก โดยมีห้องพักให้บริการกว่า 50+ ห้อง รายล้อมด้วยธรรมชาติอันงดงามให้คุณสามารถดื่มด่ำกับความสงบเงียบภายในบริเวณวัดฮองกาคุอินขณะอ่านพระสูตรหรือสวดมนต์ภาวนา และแม้ว่าตัววัดจะตั้งอยู่กลางป่า แต่ก็สามารถเดินทางไปยังตัวเมืองและสถานที่ทางประวัติศาสตร์ที่รายล้อมอยู่ได้อย่างง่ายดาย
ข้อมูลเพิ่มเติม: https://eng-shukubo.net/shukubo/hongaku-in/
วัดนาตะเดระ (Naradera Temple), จังหวัดอิชิกาวะ
เป็นหนึ่งในสถานที่ศักดิ์สิทธิ์เพื่อบูชาเทพเจ้าในสมัยโบราณถูกกล่าวถึงในหนังสือประวัติศาสตร์ที่เก่าแก่ที่สุดของญี่ปุ่นอย่าง “โคจิกิ” (Kojiki) กล่าวกันว่าเป็นสถานที่ที่เทพจำนวนมากมารวมตัวกันและเป็น “จุดรวมพลัง” ที่มีชื่อเสียงอย่างยิ่ง ในส่วนของชุคุโบะจะเรียกว่า “อิคุโมะ” ตั้งอยู่ที่ยอดเขาเอนเกียว ด้วยระดับความสูง 470 เมตร ทำให้มีทัศนียภาพที่แสนวิเศษของทะเลญี่ปุ่นและภูเขาฮาคุซังอันศักดิ์สิทธิ์ มีการเสิร์ฟอาหารมังสวิรัติให้ผู้มาพัก โดยประกอบด้วยผักปรุงสุก เทมปุระที่ใช้ผักในท้องถิ่น และสุกี้ยากี้ที่ใช้ถั่วเหลืองแทนเนื้อวัว เต้าหู้งา และสาเกอิคุโมะที่ผลิตขึ้นเป็นพิเศษก็มีขายเช่นกัน
ข้อมูลเพิ่มเติม: https://www.ishikawatravel.jp/en/spots/natadera-temple/
วัดเซ็นโคจิ (Zenkoji Temple), จังหวัดนางาโนะ
เป็นคู่แข่งสำคัญของบรรดาวัดที่เปิดเป็นชุคุโบะที่โคยะซัง (Koyasan) ในแง่ของความนิยมที่ได้รับเป็นอย่างสูงจากนักท่องเที่ยวจากต่างประเทศ โดดเด่นด้วยสิ่งอำนวยความสะดวกมากมายที่คุณแทบจะไม่จำเป็นต้องเตรียมอะไรล่วงหน้า นอกจากนั้นยังมีชุคุโบะในบริเวณใกล้เคียงที่เปิดให้บริการพร้อมสิ่งอำนวยความสะดวกอย่างครบครันกว่า 40 แห่ง ไว้คอยรองรับแขกบ้างแขกเมืองที่หลั่งไหลเข้ามาอย่างไม่ขาดสายตลอดปี
ข้อมูลเพิ่มเติม: https://www.zenkoji.jp/en/
วัดโชโจชินอิน (Shojoshin-in Temple)
เป็นหนึ่งในวัดพุทธดั้งเดิมที่เก่าแก่ที่สุดบนภูเขาโคยะ (Koyasan) ที่ขึ้นว่าเป็นภูเขาที่ศักดิ์สิทธิ์ที่สุดในญี่ปุ่น การใช้เวลาหนึ่งหรือสองคืนที่วัดโชโจชินอินจะทำให้คุณได้สัมผัสและเข้าถึงแก่นแท้แห่งวิถีชีวิตอันเรียบง่ายของพระสงฆ์ ซึ่งในตอนเช้าจะมีการทำวัตรสวดมนต์และในตอนกลางวันคุณสามารถเดินสำรวจสถานที่ต่างๆบนภูเขาโคยะซังได้อย่างอิสระ นับเป็นสถานที่พักผ่อนอันเงียบสงบที่จะพาคุณหลีกหนีจากความเร่งรีบและวุ่นวายของเมืองต่างๆ ได้อย่างอยู่หมัด อีกทั้งยังมีบรรยากาศที่เปี่ยมด้วยเสน่ห์ทำให้คุณรู้สึกเหมือนได้เข้าไปในสถานที่สุดพิเศษ จึงนับเป็นประสบการณ์ที่ยอดเยี่ยมไม่เหมือนใคร
ข้อมูลเพิ่มเติม: https://eng-shukubo.net/shukubo/shojoshin-in/
———-
ขอบคุณข้อมูล:
https://www.japan.travel/en/guide/temple-stays/
https://www.jrailpass.com/blog/shukubo-in-japan
https://www.japan-guide.com/e/e4905.html
https://www.gotokyo.org/en/story/guide/shukubo-in-tokyo/index.html
https://www.tsunagujapan.com/8-recommended-shukubo-temple-lodging-spots-throughout-japan/
https://eng-shukubo.net/shukubo/eko-in/
https://eng-shukubo.net/shukubo/daien-in/
https://eng-shukubo.net/shukubo/daimyoo-in/
https://eng-shukubo.net/shukubo/
https://eng-shukubo.net/shukubo/hongaku-in/
https://www.ishikawatravel.jp/en/spots/natadera-temple/
https://www.zenkoji.jp/en/
https://eng-shukubo.net/shukubo/shojoshin-in/
