นอกจากภาษาพูดที่เป็นหนึ่งในปัจจัยสำคัญของการสนทนาแล้ว อีกหนึ่งสิ่งที่ขาดไม่ได้คือ ภาษากายหรือ Body Gestures ในแต่ละวัฒนธรรมก็มีการสื่อความหมายและกิริยาท่าทางที่แตกต่างกันไป โดยเฉพาะการใช้มือเพื่อเสริมหรือแทนคำศัพท์ในการพูด ถึงแม้บางครั้งการใช้สัญลักษณ์มือจะเหมือนกัน แต่ละประเทศก็ใช้สื่อในความหมายที่ต่างกันไป บางครั้งอาจส่งผลถึงความเข้าใจผิดกันในความหมายตรงกันข้ามเลยทีเดียว
ชาวญี่ปุ่นมีการใช้ Body Gestures โดยเฉพาะการใช้มือในการสื่อความหมายต่างๆเช่นเดียวกับอีกหลายประเทศและแตกต่างกับประเทศไทย วันนี้ผมขอนำเสนอสาระความรู้เกี่ยวกับการใช้ Hand Gestures ในประเทศญี่ปุ่นเพื่อให้นักท่องเที่ยวชาวไทยทุกคนได้สามารถสื่อสารกับชาวญี่ปุ่นได้ถูกต้องและไม่สร้างความเข้าใจผิด ผมหวังว่าบทความนี้จะเป็นประโยคต่อทุกคนเป็นอย่างมาก โดยเฉพาะเวลาสื่อสารภาษาอังกฤษกับชาวญี่ปุ่นแล้วไม่เข้าใจครับ
OK
ขอบคุณรูปภาพจาก https://pixabay.com/ja/vectors/大丈夫-手-指-通訳-99031/
คนไทยจะใช้ปลายนิ้วชี้และนิ้วโป้งมาแตะกันเป็นรูปวงกลมและนิ้วที่เหลือกางออก เพื่อสื่อความหมายว่า “โอเค” ซึ่งเหมือนกับที่อเมริกา แต่ประเทศญี่ปุ่นนอกจากความหมายว่า “โอเค” แล้ว สามารถใช้สื่อถึง “เงิน” ได้ด้วย เมื่อคว่ำมือกลับลง เวลาคนญี่ปุ่นพูดถึงเรื่องค่าใช้จ่ายหรือเรื่องที่ต้องใช้เงินมากหรือราคาแพง ก็นิยมใช้สัญลัษณ์มือนี้กระกอบไปกับคำพูดหรือแทนคำว่า “เงิน” ต่างจากวัฒนธรรมอื่นๆที่จะใช้ปลายนิ้วโป้งถูกกับปลายนิ้วชี้และนิ้วกลางโดยไม่กางนิ้วที่เหลือออกเวลาพูดถึงเรื่อง “เงิน”
ชี้ทาง
ขอบคุณรูปภาพจาก https://pxhere.com/en/photo/1095727
การใช้นิ้วชี้ในการบอกทางเป็นสัญลักษณ์ทั้วไปที่เราคนไทยใช้อยู่ประจำ ในทางกลับกันที่ประเทศญี่ปุ่นนั้นถือเป็นการแนะนำทางที่ไม่สุภาพและไม่ให้เกียรติ ชาวญี่ปุ่นซึ่งมีวัฒนธรรมในการบริการที่สุภาพและให้เกียรติแก่แขกสูงที่สุด จะใช้ทั้งฝ่ามือ ชี้ไปทางที่อยากแนะนำหรือสามารถชี้บอกทางเชิญให้แขกเดินนำหน้าไปก่อนก็ได้ โดยเฉพาะเวลารับแขกในโรงแรมหรือเชิญคู่ธุรกิจมาร่วมประชุมก็จะใช้ทั้งฝ่ามือในการชี้บอกทาง แม้แต่เวลาแนะนำสินค้าก็จะใช้สัญลักษณ์มือนี้เช่นเดียวกัน
เรียกตัวเอง
ในทางกลับกันนิ้วชี้จะใช้ในการสื่อถึงตัวเอง โดยการใช้นิ้วชี้หันเข้าหาตัวเองในระดับหน้าอกหรือระดับปลายจมูก ตัวอย่างเช่น ในการสนทนาและถามคำถามว่า “ฉันหรอ?” ชาวญี่ปุ่นก็จะใช้นิ้วชี้หันเข้าหาตัวเองประกอบไปกับคำพูด สิ่งที่ควรระวังคือสามารถใช้นิ้วชี้หันเข้าหาตัวเองได้เท่านั้น ไม่สามารถใช้ชี้คนอื่นถึง “คุณ” หรือคนรอบข้างได้ เพราะถือว่าเป็นการกระทำที่ไม่สุภาพและไม่ให้เกียรติต่ออีกฝ่าย ซึ่งเหมือนกับการแนะนำทาง ที่ชาวญี่ปุ่นจะใช้ฝ่ามือทั้ง 5 นิ้วหันตรงไปที่อีกฝ่ายเวลากล่าวถึงผู้อื่น
พูดถึงแฟน
อีกหนึ่งสิ่งที่น่าสนใจคือ ชาวญี่ปุ่นมีสัญลักษณ์มือในการสื่อถึงแฟนหรือคนรักทั้งผู้ชายและผู้หญิง โดยจะใช้นิ้วก้อยชี้ขึ้นเหมือนกับสัญลักษณ์ในการรักษาสัญญาของคนไทย แต่ที่ญี่ปุ่นจะสื่อถึงแฟนที่เป็นผู้หญิงหรือ girl friend นั้นเอง ส่วนแฟนผู้ชายก็จะใช้นิ้วโป้งชี้ขึ้นแต่จะมีลักษณะเอียงเล็กน้อยไปทางด้านขวามือและไม่ตั้งตรงเหมือนกับ Thump up ในวัฒนธรรมตะวันตก โดยเฉพาะวัยรุ่นญี่ปุ่นจะใช้สัญลักษณ์มือนี้ในการสื่อถึงแฟนเวลาต้องปฏิเสธการร่วมสังสรรค์กับกลุ่มเพื่อน แทนการพูดว่าไปไม่ได้เพราะมีธุระกับแฟน
คนญี่ปุ่นจะใช้การจับมือกัน แทนการใช้นิ้วก้อยควงเกี่ยวกัน เวลาสื่อถึงการให้คำสัญญา ส่วนการใช้นิ้วโป้งตั้งขึ้นในปัจจุบันสื่อถึงคำว่า “ใช่” หรือ “ดี” ซึ่งเป็นเทรนใหม่ที่มีอิทธิพลมาจากปุ่มกด Like ของ Facebook นั้นเอง
ไม่ใช่หรือกลิ่นเหม็น?
มีหลายครั้งที่มีการเข้าใจผิดกัน เวลาแสดงท่าทางว่า “ไม่ใช่” หรือ “ไม่เอา” กับชาวญี่ปุ่น คนไทยจะใช้มือโปกซ้ายขวาติดต่อกัน คล้ายกับเวลาสื่อถึงว่า “บ๊ายบาย” ในความหมายถึง “ไม่ใช่” หรือ “ไม่เอา”
ชาวญี่ปุ่นมีการใช้สัญลักษณ์มือที่ต่างกันเล็กน้อยในการปฏิเสธ โดยจะใช้มือโบกซ้ายขวาเหมือนกันแต่หันฝามือไปด้านข้างแทนการหันขวามือออกด้านหน้านอกตัวของคนไทย ในทางกลับกัน สัญลักษณ์มือแบบนี้ในประเทศไทยสื่อถึง “กลิ่นเหม็น” จึงทำให้เกิดเรื่องตลกที่ว่า ตกลงเขาปฏิเสธเรา เพราะว่าเรากินเหม็นหรือเปล่า? 555
นับเลข 1-10
อีกหนึ่งสัญลักษณ์มือที่แตกต่างกันไปแต่ละวัฒนธรรมนั้น คือการใช้นิ้วมือนับเลข 1-10 คนไทยส่วนใหญ่จะใช้นิ้วโป้งเริ่มนับที่เลข 1 ไปเรื่อยๆทีละนิ้วจนถึงเลข 10 ในทางกลับกัน วัฒนธรรมญี่ปุ่นเริ่มนับเลข 1 ด้วยนิ้วชี้ไปถึงเลข 5 ด้วยมือ 1 ข้าง แต่พอถึงเลข 6 จะใช้นิ้วชี้อีก 1 ข้างมาประกบกับฝ่ามืออีกข้างหนึ่ง เลข 7 ก็จะใช้ 2 นิ้วประกอบกับฝ่ามืออีกข้างหนึ่ง เลข 8 ก็เป็น 3 นิ้วประกบกับฝ่ามืออีกข้างหนึ่ง เลข 9 ก็ใช้ 4 นิ้วประกบกับฝ่ามืออีกข้างหนึ่ง พอมาถึงเลข 10 ก็คือการโชว์ฝ่ามือทั้งสองข้างเหมือนกับคนไทย
เวลาเราไปญี่ปุ่นรอบหน้า เมื่อมีการคุยกันเรื่องตัวเลขก็สามารถใช้สัญลักษณ์นับเลขนี้ในการสื่อสารกับชาวญี่ปุ่นที่ไม่สามารถสื่อสารภาษาอังกฤษได้ง่ายเลยทีเดียว
ไม่ได้นะ
ขอบคุณรูปภาพจาก https://www.pakutaso.com/20160532137post-7863.html
ในการสื่อความหมายเพื่อปฏิเสธหรือบอกว่าสิ่งนั้นไม่ถูกต้องหรือ “ไม่ได้” คนไทยจะใช้การโบกมือในระดับหน้าอกเหมือนกับการบอกลา พร้อมกับการสายหัวไปมาซ้าย-ขวา พร้อมไปกับคำพูดว่า “ไม่ได้” แต่ว่า ชาวญี่ปุ่นจะใช้สัญลักษณ์อื่นในการสื่อความหมายนี้ โดยการใช้ทั้งแขนมาทำเครื่องหมายกากบาทในระดับอกขึ้นไป เป็นการบอกถึงว่าสิ่งนั้นไม่ถูกต้องหรือห้ามทำ โดยที่ไม่ต้องสายหัวด้วย เป็นการแสดงถึงการห้ามอย่างจริงจังและปฏิเสธในสิ่งที่ไม่ถูกต้อง คนไทยหลายคน จะเข้าใจว่าเป็นการให้หยุด ไม่ให้เดินต่อหรือเป็นการเล่นทำท่าเหมือนอุลตร้าแมน แต่จริงๆแล้ว นั่นคือคำสั่งในการปฏิเสธหรือบอกว่า “ไม่ได้”
ไปดื่มกัน
ขอบคุณรูปภาพจาก https://pixabay.com/ja/illustrations/親指-ような-ジェスチャ-
เวลามีการชวนไปสังสรรค์หรือการถามเพื่อนว่า “จะดื่มอะไรดี?” เราคนไทยจะใช้สัญลักษณ์มือการจับแก้วเปล่า หรือการทำมือให้เป็นวงกลมแล้วยกขึ้นถึงตำแหน่งใกล้ปากเหมือนการดื่มน้ำจากแก้ว ต่างจากคนญี่ปุ่นที่จะกำมือแล้วชี้นิ้วโป้งขึ้น แล้วยกมาตำแหน่งใกล้ปาก สัญลักษณ์นี้คือการสื่อถึงการชวนไปดื่มหรือถามถึงเครื่องดื่ม ในสถานการณ์เกี่ยวกับคนไทยในกลุ่มเพื่อน โดยจะใช้การเฉพาะกลุ่มคนที่สนิทกันเท่านั้น ไม่แนะนำให้ใช้ในด้านธุรกิจหรือคนที่พึ่งเคยพบกันครั้งแรกครับ
Check bill
ขอบคุณรูปภาพจาก https://academia.english-bootcamp.com/gesture/
เวลาเราไปนั่งรับประทานอาหารที่ร้าน พอจะเรียกพนักงานเก็บตังค์เราก็จะใช้สัญลักษณ์มือโดยใช้ทั้งสองมือทำท่าทางเหมือนการเซ็นชื่อบนกระดาษ ชาวญี่ปุ่นใช้สัญลักษณ์มือที่น่าสนใจและแตกต่างไปจากเรามากคือ การยกสองมือขึ้นและใช้นิ้วชี้คาดตัดเป็นเครื่องหมายกากบาท สื่อถึงการปิดการทานอาหารและพร้อมที่จะชำระค่าบริการ อาจทำให้เราคนไทยงงและเข้าใจในความหมายอื่นว่า “ไม่ได้” หรือมีปัญหาอะไร แต่จริงๆแล้ว เป็นแค่การเรียกพนักงานให้ทำการ Check bill นั่นเอง
สามารถนำไปใช้เวลาเราไปทานข้าวที่ประเทศญี่ปุ่นและต้องการบอกพนักงานในการชำระเงินจากระยะไกล แค่ยกทั้งสองมือขึ้น แล้วใช้นิ้วชี้คาดตัดกันเป็นเครื่องหมายกากบาท พนักงานญี่ปุ่นทุกคนก็จะเข้าใจกับสัญลักษณ์มื้อนี้ครับ
Hand Gestures มีบทบาทสำคัญในการสนทนาในชีวิตประจำวัน เราอาจจะไม่ได้นึกถึงว่าแต่ละอริยาบทที่เราทำมือประกอบไปในการสื่อสารนั้นช่วยให้การสนทนามีประสิทธิภาพและสื่อความเข้าใจมากขึ้น แต่เนื่องด้วยที่อริยาบทแต่ละอย่างมีความหมายแตกต่างกันในแต่ละประเทศ เราในฐานะนักท่องเที่ยวชาวต่างชาติควรจะเรียนรู้ในระดับเบื้องต้นว่าในวัฒนธรรมนั้นมีความหมายว่าอย่างไร จะได้ไม่มีปัญหาเวลาสนทนากับชาวญี่ปุ่นและช่วยสื่อสารให้ เราและเขา ได้เข้าใจในสิ่งที่ต้องการพูดมากขึ้นครับ
